Bài viết này xuất hiện trong số mới nhất của Dispatches,
Bản tin của Hiệp hội Vật lý Trị liệu Quốc tế, Hiệp hội Vật lý Trị liệu Canada.
Lòng trắc ẩn (compassion - danh từ):
Nhận thức sâu sắc về sự đau khổ của người khác cùng với mong muốn làm giảm bớt
nó.
Tôi bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là một nhà
vật lý trị liệu người Mỹ hơn ba mươi năm trước, mang theo một lý tưởng mơ hồ và
ý niệm rằng ngành vật lý trị liệu sẽ cho phép tôi sử dụng cả cơ thể lẫn giọng
nói của mình để giảng dạy những học viên có động lực nhất trên thế giới - những
người mong muốn lấy lại quyền kiểm soát cơ thể của chính mình.
Khi còn là một nhà trị liệu trẻ tuổi, sự non nớt và
thiếu kinh nghiệm đã hạn chế khả năng thấu hiểu nỗi đau khổ của người khác của
tôi. Sự đau đớn của bệnh nhân, ở một mức độ nào đó, vẫn là một khái niệm trừu
tượng đối với tôi. Tôi không thể thực sự hiểu được sự khác biệt giữa nỗi đau
cấp tính và nỗi kinh hoàng tăm tối đi kèm với cơn đau mạn tính - thứ gắn liền
với sự suy thoái thể chất không thể đảo ngược và sự phụ thuộc ngày càng tăng mà
nó kéo theo. Tôi cũng không thể, cho đến khi có con của riêng mình, đọc được
nỗi thống khổ trong ánh mắt của những bậc cha mẹ có con tuổi vị thành niên gặp
tai nạn. Và tôi không thể hoàn toàn đồng cảm với những cảm xúc mâu thuẫn của
những đứa con trung niên có cha mẹ già yếu, cho đến khi tôi thực sự trải qua
hoàn cảnh đó.
Những trải nghiệm trong cuộc sống đã giúp tôi đồng cảm
hơn với bệnh nhân và gia đình của họ khi tôi già đi. Nhưng một điều khác cũng
đã xảy ra: tôi trở thành một “chuyên gia”. Tại những cơ sở nơi tôi làm việc,
các tiêu chí đánh giá một nhà trị liệu giỏi bao gồm tài liệu chính xác, quản lý
thời gian hiệu quả, chuyên môn kỹ thuật và sự tách biệt cảm xúc. Chỉ trong công
việc cuối cùng của tôi tại Mỹ, nơi tôi điều trị bệnh nhân tại nhà của họ và
được trả tiền theo từng lần thăm khám, tôi mới cảm thấy mình có thể dành thêm
thời gian và thỉnh thoảng bỏ ra một chút tiền của chính mình để giúp đỡ bệnh
nhân vượt ra ngoài phạm vi chuyên môn được định nghĩa. Về bản chất, đó là công
việc đầu tiên mà tôi cảm thấy có thể thường xuyên thực hành lòng trắc ẩn của
mình mà không bị coi là hành xử “không chuyên nghiệp”.
Năm 2006, tôi chuyển đến Đà Nẵng, Việt Nam, và thành
lập tổ chức phi chính phủ của riêng mình, Steady Footsteps, Inc., nhằm
thực hành lòng trắc ẩn đó nhiều hơn nữa. Theo các điều khoản hợp tác giữa tổ
chức của tôi và Bệnh viện Phục hồi chức năng Đà Nẵng, nếu tôi nhận thấy một nhu
cầu nào đó - chẳng hạn như bệnh nhân thiếu khung tập đi, gậy chống hay giày dép
phù hợp - thì tôi, với tư cách là giám đốc của Steady Footsteps, có thể giải
quyết nhu cầu đó. Tôi không vượt ra ngoài phạm vi chuyên môn của mình - đây là
một phần trong vai trò nhân đạo của tôi.
Vì tôi có thể tự chủ thời gian và không thu phí dịch
vụ, tôi có thể dành toàn bộ thời gian cần thiết để giải quyết các vấn đề của
một bệnh nhân cụ thể và gia đình của họ. Vì tôi không thể nói được tiếng Việt -
chứ chưa nói đến viết - nên không có ai kỳ vọng rằng tôi sẽ dành thời gian để
viết hồ sơ bệnh án như khi làm việc ở Mỹ. Một lợi ích phụ của việc không chia
sẻ chung ngôn ngữ với bệnh nhân là mỗi cuộc gặp gỡ đều diễn ra chậm hơn do cần
phiên dịch. Và khi mọi thứ chậm lại, bạn sẽ nhìn thấy được nhiều hơn. Việc đọc hiểu
biểu cảm khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể trở nên dễ dàng hơn khi bạn không liên
tục bận rộn nói chuyện, đo lường hay ghi chép. Và đó chính là cội nguồn của
lòng trắc ẩn - khả năng bẩm sinh của chúng ta trong việc đọc hiểu biểu cảm và
cử chỉ của người khác. Tôi đọc bệnh nhân, và họ cũng đọc
tôi.
Trớ trêu thay, vì tôi luôn cố gắng thiết lập giao tiếp
bằng ánh mắt, sử dụng các minh họa trực quan và tập trung vào các hoạt động
chức năng, tôi thường có thể đạt được phản hồi tốt hơn từ các bệnh nhân bị tổn
thương não tại trung tâm phục hồi chức năng của chúng tôi so với các nhà trị
liệu Việt Nam - những người có xu hướng dựa vào hướng dẫn bằng lời nói và các
bài tập vận động thụ động cơ bản, khi bệnh nhân chỉ nằm ngửa và nhìn lên trần
nhà.
Nhiều bệnh nhân trong bệnh viện của chúng tôi có cùng
độ tuổi với các nhà trị liệu trẻ. Chỉ hai tháng trước, họ vẫn còn chạy xe máy
đi làm và đi chợ. Họ có thể đã từng lướt qua nhau trên đường hay ngồi uống cà
phê ở cùng một quán. Chỉ một tai nạn xe máy đơn giản thôi đã đủ để đẩy cuộc đời
họ theo một hướng đi hoàn toàn khác. Dường như lòng trắc ẩn - nếu không phải
dành cho bệnh nhân, những người hiện tại có thể đang rũ rượi và không thể diễn
đạt rõ ràng, thì ít nhất cũng là dành cho các thành viên gia đình tuyệt vọng và
luôn túc trực bên họ tại bệnh viện - sẽ là một phản ứng tất yếu của các chuyên
viên trị liệu trẻ.
Nhưng thực tế lại không phải vậy.
Ngay cả ở một nơi mà kỹ năng vật lý trị liệu còn sơ
khai và các nhà trị liệu không có địa vị đặc biệt cao, vẫn tồn tại một khoảng cách
đáng kể giữa những người mặc áo trắng chuyên nghiệp và những bệnh nhân cùng gia
đình đang tìm đến họ để được giúp đỡ.
Tôi nghĩ rằng khi chúng ta suy ngẫm về việc đào tạo
các nhà vật lý trị liệu trẻ, chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng những khía cạnh nào
của nghề nghiệp mà chúng ta muốn làm gương và khuyến khích. Bạn chọn trở thành
một nhà trị liệu chỉ để thể hiện sự tinh thông về kỹ thuật và duy trì sự tách
biệt chuyên môn sao? Tôi thì không.
Chúng ta có thể cho rằng việc chúng ta tham gia vào
“nghệ thuật trị liệu” là bằng chứng cho thấy chúng ta là những người có lòng
trắc ẩn. Nhưng tôi mời bạn một lần nữa suy ngẫm về định nghĩa của lòng trắc ẩn
ở đầu bài viết này:
Lòng trắc ẩn (compassion - danh từ):
Nhận thức sâu sắc về sự đau khổ của người khác cùng với mong muốn làm giảm bớt
nó.
Làm thế nào chúng ta có thể phát triển “nhận
thức sâu sắc về sự đau khổ của người khác” mà không thực sự hiện
diện cùng họ? Những năm tháng học tập và kinh nghiệm của chúng ta chắc chắn sẽ
giúp chúng ta đánh giá và quản lý tình trạng của bệnh nhân, nhưng chúng không
thể thay thế cho sự nhận thức sâu sắc đó - điều chỉ có thể đạt được khi chúng
ta thật sự chú ý đến bệnh nhân và người thân của họ. Các phác đồ điều trị có
thể có giá trị, nhưng chúng không thể thay thế cho ánh mắt đầy trắc ẩn và bàn
tay chăm sóc của một nhà trị liệu giàu kinh nghiệm.
Hãy đảm bảo rằng lòng trắc ẩn chính là di sản cốt lõi
mà chúng ta truyền lại cho thế hệ nhà trị liệu tiếp theo.
